Kwaliteitsregister Verloskundigen op de schop: meer ruimte voor intrinsieke motivatie
Tekst: Mirjam Streefkerk | VRHL Content en Creatie, 2024-4
Wat begon als keurmerk, is inmiddels voor veel verloskundigen een keurslijf geworden: het Kwaliteitsregister Verloskundigen. En dus is het tijd voor verandering. Het is tijd voor een register dat verloskundigen ondersteunt. Dat doet de KNOV in twee fasen. De aanpassingen die volgend jaar plaatsvinden, laten (her)registratie al een stuk beter aansluiten bij wat nodig is om het vak goed uit te oefenen. Daarnaast wordt op de langere termijn gewerkt aan een ingrijpend anders en toekomstbestendig register. ‘Het wordt echt tof’, vindt KNOV-bestuurslid Alieke de Roon-Immerzeel.
Verloskundigen kunnen zich sinds 2006 inschrijven in het Kwaliteitsregister Verloskundigen. ‘Het doel destijds was om ons te kunnen onderscheiden met goede zorg’, vertelt Alieke de Roon-Immerzeel, die in het KNOV-bestuur onder meer verantwoordelijk is voor vakinhoud. ‘Met een registratie laat je zien dat je werkt volgens de normen van onze beroepsgroep en dat je aan deskundigheidsbevordering doet. Maar doordat zorgverzekeraars het register al snel gingen gebruiken als bepalend middel bij de zorginkoop, is registratie en herregistratie langzaam maar zeker een moetje geworden.’
Je moet inderdaad behoorlijk veel als je je wilt laten (her)registreren. Zo moet je gemiddeld tien uur per week als verloskundige werken, twee uur meer dan de BIG-norm voorschrijft. En voor herregistratie moet je kunnen laten zien dat je in vijf jaar minimaal 200 uur hebt besteed aan deskundigheidsbevordering. Die uren zijn verdeeld over vier categorieën, wat weer zorgt voor veel verschillende soorten kaders en vereisten. Vooral dat laatste is best ingewikkeld, zo blijkt in de praktijk. ‘Je ziet dat veel verloskundigen als die herregistratie eraan komt punten aan het sprokkelen zijn’, zegt Anne Smits, projectleider Herzien Kwaliteitsregister bij de KNOV. ‘Hoe kan ik zoveel mogelijk punten verzamelen, in een zo kort mogelijke tijd en voor zo min mogelijk geld? En dat is goed te begrijpen, want wat je ervoor moet doen concurreert met de tijd die je aan je overige werk en aan je privéleven besteedt. Daarmee is het register z’n doel voorbijgeschoten. Niet de verloskundige, maar de zorgverzekeraar leek de laatste jaren de primaire doelgroep ervan.’
Herzien Kwaliteitsregister
Een onderzoek in opdracht van de KNOV uit 2021 bevestigt die houding tegenover het register. 80 procent van de bijna 250 ondervraagde verloskundigen zegt daarin dat het register hen niet stimuleert om het beste uit zichzelf te halen. Ze geven aan het register als een last te ervaren en vinden dat er te veel nadruk ligt op verantwoording en controle. Daarom wil de KNOV met het project Herzien Kwaliteitsregister weer terug naar de basis en het registeren helemaal anders gaan insteken. Het moet minder star worden en de KNOV wil dat het registreren verloskundigen weer ondersteunt in hun professionele groei. Intrinsieke motivatie en flexibiliteit staan daarbij centraal. Het project is al in volle gang en loopt langs twee sporen. Het eerste spoor richt zich op verlichting op de korte termijn, om verloskundigen al snel ademruimte te kunnen bieden. Het tweede spoor richt zich op een volledige herziening van het register voor de langere termijn.
Verlichting
Eerst de verlichting op de korte termijn. Een werkgroep met daarin drie KNOV-leden, een expert op het gebied van kwaliteitsregisters en enkele KNOV-bureaumedewerkers, werkte in de afgelopen maanden aan het voorstel dat in november 2024 is goedgekeurd door de ALV. Daarnaast zijn de leden daar uitgebreid geïnformeerd over de bedoeling van de tweede fase, waarin we de focus op intrinsieke motivatie en ruimte voor eigen invulling nog veel uitvoeriger willen. Waarnemend verloskundige Margaret van der Toolen is een van de leden van die werkgroep en dacht dus mee over dat voorstel dat aan de ALV is gepresenteerd. ‘Bijscholing en nascholing horen bij ons vak. Het hoort ook bij een leven lang leren. Alleen: die scholingen moeten wel in dienst staan van het dagelijkse werk. Het Kwaliteitsregister moet er zijn voor de verloskundige en niet andersom. Dus daar wilde ik graag over meedenken.’
In de gesprekken in de werkgroep werd al snel duidelijk dat de urennorm en de aparte punten die je moet halen voor de deelregisters de hete hangijzers zijn in het huidige Kwaliteitsregister Verloskundigen. Zo zette de werkgroep op een rij wat gangbare urennormen zijn voor alle verschillende vakgebieden binnen de geboortezorg. In vergelijking met beroepen met (ongeveer) hetzelfde opleidingsniveau bleek de 200 uur in vijf jaar aan de hoge kant te zijn. Zo moeten klinisch verloskundigen straks 40 punten in twee jaar halen en kraamverzorgenden, op mbo 3-niveau, moeten omgerekend 10 punten per jaar halen. Bovendien zorgt de hoeveelheid uren voor een verkeerde focus, luidde de analyse van de werkgroep. Margaret: ‘We willen de focus verleggen naar wat verloskundigen zelf nodig hebben en naar wat bij hen past. Waarin willen ze bijscholen? Nu vinden collega’s die zich al meermaals hebben moeten laten herregistreren het soms moeilijk om trainingen te vinden die ze nog niet hebben gedaan.’
'Nu zijn veel verloskundigen punten aan het sprokkelen als herregistratie eraan komt'
Intrinsieke motivatie
‘We hebben echt out of the box nagedacht’, zegt Anne. ‘Bijvoorbeeld ook over het andere uiterste van de huidige situatie: wat als we nul eisen zouden stellen aan registratie, dus dat je de deskundigheidsbevordering volledig aan intrinsieke motivatie zou overlaten? Maar dat zou nu wel heel rigoureus zijn. Bovendien begrijpen we vanuit verloskundigen dat er behoefte is aan enige vorm van begeleiding of misschien zelfs een stok achter de deur.’ Er zijn dus nog wel kaders, maar die zijn minimaal. Anne: ‘We willen bijvoorbeeld alleen nog gaan vragen naar het nummer van de BIG-registratie. Die vraagt dat jij gemiddeld acht uur per week werkt als verloskundige. Wijzelf vragen nu nog tien uur, maar dat controleren we niet en dat willen we ook helemaal niet controleren. Dus waarom zouden we om meer uren vragen dan de wet BIG?’ Daarnaast is er een aanpassing van de herregistratieperiode voorgesteld, van vijf naar twee jaar. De gedachte daarachter is dat er in vijf jaar ook in je ambities ontzettend veel kan veranderen. Zo’n lange periode is moeilijk te overzien en heeft als nadeel dat het mogelijk is om bijscholing voor je uit te schuiven. Twee jaar past veel beter bij onze beroepsgroep en zorgt ervoor dat kwaliteitsbevordering meer continu op de agenda staat.
De komende maanden gaat de KNOV de plannen uit het voorstel en de uitkomst van de ALV concreet invullen. Dat betekent dat Anne en haar team onder meer gaan uitwerken wat de verandering van de herregistratieperiode voor verloskundigen betekent als je je volgend jaar laat herregistreren. Uiteraard informeert de KNOV haar leden over die concrete invulling zodra daar meer duidelijk over is.
Toekomstbestendig
Tegelijk met de verlichting op de korte termijn zal de KNOV zich de komende tijd ook buigen over de meer grondige herziening van het Kwaliteitsregister Verloskundigen op de langere termijn. Dat proces is nauw verbonden met twee andere projecten binnen de KNOV, namelijk de ontwikkeling van een beroepsidentiteitsdocument (zie daarvoor ook de septembereditie van De Verloskundige) en een nieuw beroepsprofiel. Alieke: ‘Het nieuwe register wordt echt tof. Het moet aansluiten bij ons actuele beroepsprofiel en het verhaal vertellen van wie wij als verloskundigen zijn, zowel qua inhoud als qua vormgeving. Qua inhoud door goede scholingen die aansluiten bij onze identiteit. En qua vormgeving doordat we met het register ondersteunen, faciliteren en vertrouwen op de inzet, net als verloskundigen zelf in hun werk doen. Het richt zich op de vraag: wat maakt mij nou een goede verloskundige? Zo werken we eraan dat het register en het beroepsprofiel de beroepsidentiteit zichtbaar maken en dat ze elkaar versterken. Ons doel is om een toekomstbestendig fundament neer te zetten, dat duidelijk maakt wat ons vak inhoudt en hoe we onszelf daarin blijven ontwikkelen.’
'We krijgen het vertrouwen van zorgverzekeraars'
Compleet anders
Een idee voor dat compleet andere en toekomstbestendige register is bijvoorbeeld rekening houden met de senioriteit van de verloskundigen. Als senior kun je wellicht toe met minder oefenen van spoedeisende handelingen, omdat je die al vaak hebt getraind. En als startende verloskundige is de intervisie op een andere manier relevant dan wanneer je al meer ervaring hebt. Deze denkwijze willen we borgen in de nieuwe structuur. Alieke: ‘We hebben het in onze gesprekken ook wel over een soort gilde, waarbij we elkaar ondersteunen en versterken en zo samen ons mooie ambacht dragen.’
Wat vinden de zorgverzekeraars er eigenlijk van dat het Kwaliteitsregister Verloskundigen zo’n grondige wijziging ondergaat? ‘Dat was voor ons ook een vraag’, zegt Alieke. ‘Daarom hebben we ze al in een vroeg stadium betrokken. Gelukkig kregen we meteen hun vertrouwen: als wij straks met het nieuwe register goed kunnen laten zien wat wij kwaliteit vinden dan nemen zij dat over. Dat geeft ons alle ruimte om aan een register te werken waarmee we de trots op ons vak uitdragen. Een register dat bijdraagt aan ons eigen werkplezier. Mooi toch?’
Update
Tekst: VRHL Content en Creatie, 2024-4
Onderzoek tijdsbesteding en praktijkkosten
In juni 2024 startte de KNOV een onderzoek naar het basistakenpakket voor de verloskundigen in zowel de eerste als de tweede lijn. Meer dan 750 verloskundigen deden mee aan het onderzoek en registreerden hun tijdsbesteding. Maar liefst 142 verloskundigenpraktijken deelden daarnaast hun praktijkkosten met de KNOV. Het onderzoek is inmiddels afgerond en de uitkomsten zijn gedeeld via de platforms en de KNOV-website.
Ook gingen KNOV-leden met elkaar in gesprek over het onderzoek tijdens een webinar. Wil jij dit webinar terugkijken? De opname en de uitkomsten van het onderzoek vind je op de KNOV-website.
Nivelpeiling 2023 gepubliceerd
Stichting Het Nivel heeft het periodieke onderzoek naar de beroepenregistratie verloskunde gepubliceerd. In 2023 waren er 4.120 werkzame verloskundigen in Nederland. Dit is een lichte daling ten opzichte van de 4.170 verloskundigen in 2021. Daarnaast is de gerapporteerde werkweek gestegen van gemiddeld 52,7 uur
naar 54,3 uur per week. Meer weten over de omvang en samenstelling van de beroepsgroep?
KNOV distantieert zich van EMA-standpunt over vervangen term ‘obstetrisch geweld’ door ‘ondermaatse zorg’
In een dit jaar gepubliceerd standpunt van de European Midwives Association (EMA), European Association of Perinatal Medicine (EAPM) en de European Board and College of Obstetricians and Gynaecologists (EBCOG) wordt de term ‘obstetrisch geweld’ vervangen door ‘ondermaatse zorg’. Dit staat haaks op de erkenning van obstetrisch geweld als een wereldwijd erkende vorm van gendergerelateerd geweld. Daarom heeft de KNOV zich publiekelijk gedistantieerd van dit standpunt.
Het vervangen van ‘obstetrisch geweld’ door termen als ‘ondermaatse zorg’ ontkent en bagatelliseert de ervaringen van moeders en gaat voorbij aan de bredere gender-problematiek rondom geboortezorg. Het standpunt komt daarmee niet overeen met de kernwaarden van de KNOV waarin de rechten en ervaringen van vrouwen centraal staan. De KNOV kiest er dus voor om de term ‘obstetrisch geweld’ te blijven gebruiken en krijgt hierin steun uit binnen- en buitenland, onder andere van de International Confederation of Midwives (ICM).
Update KNOV: ontwikkeling richtlijnen en kwaliteitsdocumenten
Je ziet ze vast wel eens voorbijkomen: oproepen om deel te nemen aan een werkgroep voor de ontwikkeling van een kwaliteitsdocument. Of om commentaar te geven op een conceptrichtlijn. Dat vraagt de KNOV je niet zomaar: richtlijnen en andere kwaliteitsdocumenten moeten aansluiten bij de behoeften van verloskundigen, de nieuwste inzichten en de actuele vraagstukken uit het dynamische werkveld. Zo ontwikkelen we samen praktische handvatten om de kwaliteit van de verloskundige zorg hoog te houden.
Dit jaar werd en wordt gezamenlijk gewerkt aan de volgende kwaliteitsdocumenten, waarbij de KNOV penvoerder is:
In ontwikkeling
• MDR Anemie
• MDR Screening en preventie foetale groeirestrictie
• Standpunt Intermitterende auscultatie
• Standpunt Baringshoudingen
• Handreiking Begeleiding door de verloskundige bij perinatale sterfte
Afgerond
• Februari 2024: Factsheet Bewegen in de zwangerschap
• Juli 2024: Handreiking Omgaan met baringspijn
• Oktober 2024: Handreiking Echografie bij plaatsing en nacontrole IUD
• Oktober 2024: Herziening MDR Hypertensie aandoeningen
• December 2024: Standpunt Preventie vroeggeboorte
Leidraad Verloskundige zorg buiten de richtlijnen
Op 14 november jl. stemden de leden van de NVOG tijdens hun Algemene Ledenvergadering tegen de autorisatie van de leidraad Verloskundige Zorgvragen buiten de richtlijnen. De KNOV heeft deze leidraad wel geautoriseerd. Bij het naar de drukker gaan van dit tijdschrift is ze in gesprek met de NVOG. Houd de website en de platforms van de KNOV in de gaten voor meer updates.
Verloskundige beroepsidentiteit: een weg uit de huidige professionele identiteitscrisis?
Tekst: Alieke de Roon-Immerzeel en Suzanne Thompson, 2024-3
Al eeuwen heeft de verloskundige een bijzondere positie in de Nederlandse geboortezorg. Met een lang verworven maatschappelijke positie was de verloskundige samen met de huisarts de hoeksteen van de eerstelijnszorg. Hierdoor heeft de fysiologische verloskunde in Nederland zich kunnen ontwikkelen tot een sterk, zelfstandig ambacht, dat vanuit de eerste lijn ook de weg naar de ziekenhuizen vond. In het recente verleden heeft de Nederlandse verloskundige, met haar expertise in de fysiologische geboortezorg en professionele autonomie, als inspiratiebron gefungeerd voor verloskundigen wereldwijd. Landen zoals Canada en Nieuw-Zeeland hebben bij het opnieuw vormgeven van hun geboortezorg de Nederlandse verloskunde als voorbeeld gebruikt. Hoe worden wij weer onze eigen inspiratiebron? Binnen de KNOV gaan we aan de slag met het verwoorden en vormgeven van onze verloskundige beroepsidentiteit. Zodat we weer weten waar we voor staan en dat samen uitdragen!
Een citaat, toegeschreven aan Mark Twain, luidt: ‘When the world ends, I’ll go to the Netherlands because there, everything happens 50 years later’. Dit citaat zouden we zo kunnen toepassen op de ontwikkelingen in de verloskunde in het huidige tijdperk. Landen als Canada en Nieuw-Zeeland ontdekken (of herontdekken) de waarde van de verloskundige met haar unieke kijk op de fysiologische geboortezorg, terwijl het in Nederland lijkt alsof deze waarde uit het oog is verloren: een situatie waarin vele landen zich vijftig jaar geleden bevonden. De discussie over het verloskundige vak in de afgelopen jaren – waaronder die over de veiligheid van de geboortezorg na de publicatie van de Europeristat-data en de ‘Don’t try this at home’-achtige krantenkoppen – heeft grote invloed gehad op deze situatie en daarmee onze maatschappelijke positie. Maar als beroepsgroep moeten we ook de hand in eigen boezem steken. De tegengeluiden die trachtten het verloskundige perspectief bespreekbaar te maken en deze maatschappelijke discussie te beïnvloeden, ontvingen te weinig bijval van ons allemaal, zowel als leden als de KNOV landelijk.
'Bij de ontwikkelingen in de inhoud en organisatie van ons vak is een sterke beroepsidentiteit nodig'
Dynamische ontwikkeling
De Nederlandse geboortezorg heeft zich daarnaast in de afgelopen jaren dynamisch ontwikkeld. Zo is het aantal klinisch verloskundigen sterk toegenomen, waardoor de fysiologie ook in medische setting beter bewaakt en bevorderd kan worden. We hebben daarnaast verschillende aspecten van de zorg naar ons toe getrokken, zoals preconceptiezorg, counseling, anticonceptie en antenatale CTG’s. Ook zijn we meegegaan in het vormgeven van integrale geboortezorg, hoewel we daar ironisch genoeg nog geen eenduidige definitie van hebben. Bij deze ontwikkelingen in de inhoud en organisatie van ons vak
is een sterke beroepsidentiteit nodig om onderscheidend te kunnen werken vanuit de eigen beroepsnormen en waarden. Wat verloskundigen onderscheidend maakt ten aanzien van andere professionals in de geboortezorg, is de rol als ‘hoeder’ van de fysiologische benadering van de zwangerschap, baring en kraamperiode. Dit ambacht is onze core business, ons bestaansrecht als verloskundigen.
Regie herpakken
Op de ontwikkelingen van de laatste – bewogen – jaren hebben we niet altijd voldoende invloed gehad. We kunnen stellen dat dit heeft geleid tot een soort identiteitscrisis. Hebben we eigenlijk nog goed scherp wat onze waarde is en waar we voor staan? Immers, de beroepsgroep zonder sterke beroepsidentiteit loopt het gevaar dat anderen die (voor haar) invullen. Dat moeten we voorkomen en daarom moeten we aan de slag en de regie herpakken! Dat is wat het project ‘Verloskundige Beroepsidentiteit’ beoogt: samen met het werkveld, bestuur en KNOV-bureau onze beroepsidentiteit onderzoeken en vaststellen. Dit pad zijn we al met elkaar gaan belopen in 2022. Het huidige KNOV-bestuur is gekozen vanwege een gezamenlijk gevoelde urgentie dat verloskundigen in Nederland hun unieke status kwijtraken en dat collega’s hun beroepsidentiteit zeker voelen en gemakkelijk aanboren, maar moeilijk kunnen uitdragen. Het aantreden van het bestuur en de vele gesprekken met collega’s in het land, gesprekken met externen en input van verloskundigen tijdens Algemene Ledenvergaderingen, ledendagen en webinars hebben deze urgentie bevestigd. Deze bijeenkomsten maakten bovendien duidelijk dat we taal nodig hebben om ons verhaal te vertellen. Die urgentie en de kracht van taal gaan we inzetten om de beroepsidentiteit van de Nederlandse verloskundige te beschrijven en vast te stellen, zodat we de regie pakken en het tij kunnen keren.
'Dat is wat het project beoogt: samen met het werkveld, bestuur en KNOV-bureau onze beroepsidentiteit onderzoeken en vaststellen'
Aan de slag
In de komende maanden gaat een projectgroep hiermee aan de slag. Ondersteund door het KNOV-bureau levert een diverse groep collega’s uit de beroepspraktijk, het verloskundige onderwijs en wetenschap, expertise en input om de beroepsidentiteit op de zorginhoud en op onze wettelijk verankerde rol als poortwachter te beschrijven. In 2025 gaan we ook kijken naar randvoorwaardelijke aspecten waar onze identiteit van invloed is: samenwerkingsvormen, bekostiging en technologie.
Bredere input
Een bredere input van KNOV-leden is onmisbaar. Daarom staan we tijdens de Ledendag op 13 september stil bij dit project. Daarnaast zullen we via de platforms om input vragen. En tijdens de KNOV-tweedaagse op 13 en 14 maart 2025 (save the date!) presenteren we de eerste opbrengsten van dit project. De uiteindelijke vorm moet nog worden bepaald: een reeks boeken, een podcast, film, webinar of nog iets anders. Ook daar krijgen we graag input op. Hoe dan ook, onze herontdekkingstocht naar wie we zijn als verloskundigen, de weg uit de huidige identiteitscrisis, moet geen product worden dat stof vergaart, ergens in een lade. Onze beroepsidentiteit moet zichtbaar worden, zodat de aandacht voor de fysiologische benadering, het ambacht van het verloskundige vak, als rode draad loopt door de zorg die we leveren, door het verloskundige onderwijs en door de verloskundige wetenschap die ons beroep onderbouwt. Het beschrijven en vaststellen van onze beroepsidentiteit legt een stevig fundament voor de toekomst. Een fundament waar onze unieke waarde als hoeders van de fysiologie – ongeacht de setting waarin we werken – geborgd is voor de toekomst.
Bronnen:
- Marland H. Questions of Competence: The Midwife Debate in The Netherlands in the Early 20th Century. Medical History. 1995; 39:317-37
- Cahill HA. Male appropriation and medicalization of childbirth: an historical analysis. Journal of Advanced Nursing. 2001; 33(3):334-42
- Thompson SM. Increasing Self-Efficacy in Student Midwives -for Physiological Childbirth. 2020. Accessed 26th July 2024. Increasing self-efficacy in student midwives for physiological childbirth: The design and development of a midwifery education initiative - the ESSENTIAL programme — Maastricht University; Introduction; pp 13.
- International Confederation of Midwives. ICM Core Document. Philosophy and Model of Midwifery Care. Den Haag: ICM; 2014
- Hercelinskyj G, Cruikshank M, Brown P, Phillips B. Perceptions from the front line: Professional identity in mental health nursing. International Journal of Mental Health Nursing. 2014;23(1):24-32.
Barbara Kwast door de KNOV tot erelid benoemd
Tekst: Barbara Kwast, 2024-3
Ereleden zijn leden die een bijzondere bijdrage hebben geleverd – en soms nog steeds leveren – aan het vak van verloskundige en de vereniging. Tijdens de ledenvergadering van de KNOV op vrijdag 28 juni 2024, maar liefst 60 jaar na haar afstuderen en een leven waarin zij het vak wereldwijd uitoefende, viel die eer toe aan Barbara Kwast. Hieronder haar dankwoord.
Geachte leden van het bestuur van de KNOV, mevrouw Marieke Smith, mevrouw Maaike van Rijn en mevrouw Alieke de Roon, geachte heer Job Paulus, directeur bureau KNOV en staf, geachte collega-verloskundigen, geachte aanwezigen. 2024 is een bijzonder jaar voor mij. Zestig jaar geleden, in 1964, ben ik afgestudeerd als verloskundige in Londen en rond mijn 85e verjaardag verleden jaar, heb ik mijn laatste bevalling mogen begeleiden in Ethiopië. Toen ik dit jaar op mijn verjaardag werd gebeld door mevrouw Maaike van Rijn, dat de KNOV van plan was om mij erelid te maken, kon ik mij geen mooiere verrassing voorstellen!
Vandaag is een ontroerende dag. Ik waardeer ten diepste de eer om bij de ereleden van de KNOV te mogen horen. Ik ben blij en vereerd met dit erelidmaatschap, wetende dat er vele anderen die met mij gewerkt en mij ondersteund hebben in mijn carrière in deze eer mogen delen. Na 20 jaar, vanaf 1965, te hebben gewerkt en verloskundigen en artsen opgeleid te hebben in Malawi, Nigeria en Ethiopië, en in Engeland te promoveren op moedersterfte in Ethiopië, kwam ik in 1986 bij de WHO en stond ik aan de wieg van het mondiale Safe Motherhood Initiative dat in februari 1987 in Nairobi gelanceerd werd om de moedersterfte met 75 procent terug te dringen in 2000.
Het bijzondere was dat in augustus 1987 de eerste pre-congress workshop van ICM, WHO en UNICEF plaatsvond – voor het 21e congres van de International Confederation of Midwives (ICM) in Den Haag – waarbij wijlen erelid KNOV, mevrouw Ali Lems zich inzette voor de organisatie namens de Nederlandse Organisatie van Vroedvrouwen.
Naar aanleiding van dit congres stond er een artikel in het NRC op 26 augustus 1987 getiteld: Vroedvrouwen zetten zich in voor collega’s in de derde wereld. Wijlen KNOV-erelid mevrouw Filippa Lugtenburg was toen de Nederlandse gastvrouw en presidente. Zij vergeleek in haar welkomstspeech het verloskundig scenario in ontwikkelingslanden met dit in westerse landen. De moedersterfte wereldwijd was toen tussen 500 en 1.000 per 100.000 levende geboortes – elke minuut stierf er een vrouw ergens op de wereld voor, tijdens of na de bevalling. In 2020 zijn dat 223 vrouwen per 100.000 levende geboortes en sterft er wereldwijd een vrouw elke twee minuten.
In 1987 beviel 34 procent van de vrouwen in Nederland thuis. In 2023 was dat 14 procent, maar over de gehele linie zijn verloskundigen betrokken bij 70 procent van alle bevallingen, omdat velen als klinisch verloskundige werken. Mevrouw Lugtenburg uitte in 1987 haar zorg over misbruik van medische apparaten bij klinische bevallingen.
Toen ik – na 35 jaar afwezigheid – in 1995 terugkwam naar Nederland, bleef ik betrokken bij internationaal werk en was ik ook betrokken bij het opzetten van de Hamlin College of Midwives in Addis Ababa in 2007, waar ik tot 2012 lesgaf in emergency obstetric care aan student-verloskundigen in een ruraal ziekenhuis.
Toch wilde ik ook graag meer ervaren van het werk van Nederlandse verloskundigen en ik mocht meekijken in de praktijken van Angela Verbeeten, Simone Valk en haar initiatief van Proactive Support of Labor en het Thuismonitoring-project voor hoog-risico zwangeren waarvan Marianne Sanders coördinator was. Van Franka Cadée heb ik over het Nederlandse Twinning-project geleerd. Ik ben haar daar heel dankbaar voor, evenals vele anderen die ik hier niet allen kan noemen.
'Er is veel werk gedaan en nog veel te doen'
Tussen 1965 – toen ik voor het eerst naar Malawi vertrok – en 2024 is er veel positiefs gebeurd op mondiaal gebied met betrekking tot sexual and reproductive health and rights en in de wereld van verloskunde. Wanneer vrouwen in hun reproductieve leven echte keuzes kunnen maken door informatie en empowerment, dan kunnen ze ook de juiste beslissingen nemen voor zichzelf, voor hun families, hun gemeenschappen en hun landen. Maar er is nog veel werk te doen en de KNOV zal nationaal en internationaal haar actieve bijdrage leveren. Zij doet dit al via midwives4mothers en andere initiatieven om ook de positie van verloskundigen internationaal te verstevigen. Nederland heeft nu vier verloskundigen die professoren zijn. De recente oratie van professor Ank de Jonge is een inspiratie. Ja, Ubuntu. Ik ben trots dat ik erelid mag zijn van de KNOV en wens de jongere generatie alle inspiratie en moed om hun droom voor vrouwenrechten en gezondheid te verwezenlijken en de beroepsgroep van verloskundigen te ondersteunen, bemoedigen en verstevigen.
Dank u wel. Vertaald in Malawi: zikomo kwambiri, In Ethiopië: amezegenalehu, en in Tanzania: asante sana.’
Barbara E. Kwast
Erelid KNOV
Update
Tekst: VRHL Content en Creatie, 2024-3
Herziening Kwaliteitsregister Verloskundigen
Het Kwaliteitsregister Verloskundigen wordt herzien. In samenwerking met een onderzoeksbureau is een grondige evaluatie uitgevoerd, waaraan bijna 300 verloskundigen hebben deelgenomen. We gaan voor een stevige herziening, we willen echt iets anders doen, samen met jullie. De ambitie van de KNOV is een Kwaliteitsregister dat bijdraagt aan de vorming, identiteit en beleving van één beroepsgroep. Een register waarin de verloskundige identiteit zichtbaar wordt, met (waar passend) ruimte voor differentiatie. Het register moet de kwaliteit van de beroepsbeoefening bevorderen vanaf het moment dat de opleiding is afgerond. Tot slot moet het een hulpmiddel zijn voor verloskundigen om hun bekwaamheid op peil te houden. Het verwezenlijken van deze ambitie is een meerjarentraject. In samenwerking met een werkgroep (gevormd door verloskundigen en het Bureau Kwaliteitsregister) starten we dit jaar met het verminderen van de ervaren (administratieve) lasten.
Geboortezorgpanel
Het Cliëntenpanel Geboortezorg, oftewel het Geboortezorgpanel, is een initiatief van Patiëntenfederatie Nederland. Via het Geboortezorgpanel vragen zij ervaringen en meningen van cliënten over onderwerpen en thema’s in de geboortezorg. Aan de hand van deze ervaringen en meningen kunnen organisaties in de geboortezorg de zorg verder verbeteren en nog beter aan laten sluiten bij de behoeften en wensen van de zwangere en haar partner. Het Geboortezorgpanel heeft bijna 1.500 leden en roept verloskundigen op om cliënten op het bestaan ervan te wijzen. De doelgroep betreft zwangeren, mensen die in de afgelopen vijf jaar zwanger zijn geweest of een kinderwens hebben. Zij willen graag groeien om nóg beter onderzoek te kunnen doen.
Neem deel aan de KNOV-Tweedaagse
Op 13 en 14 maart 2025 vindt een splinternieuw evenement plaats: de KNOV-Tweedaagse! Op dit moment is het tweedaagseteam druk bezig met het samenstellen van een boeiend programma met diverse sprekers en onderwerpen. Binnenkort wordt het hele programma bekendgemaakt en kunnen KNOV-leden zich inschrijven.
Dit kun je verwachten
De Tweedaagse vindt plaats bij hotel Mennorode, prachtig gelegen in de bossen rond Elspeet. Hier organiseert de KNOV twee dagen lang inspirerende en vakinhoudelijke lezingen, workshops én een feest. Ben jij verloskundige en lid van de KNOV? Zet deze dagen dan vast in de agenda, want dit wil je niet missen!
Passie voor het vak
Tekst: Willemijn van Harskamp | Voorbeeld Fotografie, 2024-2
Wie voeren eigenlijk de gesprekken met zorgverzekeraars, met Perined over datakwaliteit, beheren de nieuwe platforms, leggen internationaal contacten of coördineren de aanvragen van kwaliteitsgelden? De KNOV heeft een team van betrokken, gepassioneerde beleidsadviseurs die zich inzetten voor allerlei onderdelen uit het vak. Graag stellen we ze aan jullie voor.
Eline Nanninga
Aandachtsgebieden: Data- & gegevensuitwisseling en Bekostiging & zorgcontractering
Studie en achtergrond: Bijna afgeronde opleiding tot verloskundige, maar toen gerealiseerd dat ik het overstijgende en beleidsmatige over de verloskunde interessanter vond. Vervolgens gezondheidswetenschappen gedaan met onderzoeksstages bij Midwifery Science en de NZa.
Waarom de KNOV: Ik vind de verloskunde een prachtig en belangrijk vak, waar ik mij graag voor wil inzetten. Ik kan mijn achtergrond in zowel verloskunde als gezondheidswetenschappen bij de KNOV goed combineren.
Waar ben je trots op in je werk: Samen met Perined hebben we het afgelopen jaar de datakwaliteit van gegevens van dossier tot en met Perined in kaart gebracht en kunnen bevestigen wat iedereen al jaren aanvoelde; er is verlies of omvorming van data. Dat was een flinke uitdaging om dit te onderzoeken. Dit jaar zet ik mij met collega’s hard in om hier verandering in te brengen!
Waar woon je: Utrecht
Waar word je blij van: van een mooie wandeling in de natuur. En van schema’s, cijfertjes en Excel.
Annabel Njio
Aandachtsgebieden: Onderwijs, kwaliteitsregister en informatiebeveiliging
Studie en achtergrond: Opleiding: BSc Gezondheidswetenschappen, MSc Health Sciences Prevention and Public Health, vervolgens helpdesk digitale zorginstelling en de implementatie NIPT bij RIVM Centrum voor Bevolkingsonderzoek
Waarom de KNOV: Ik vind het leuk om te werken aan het optimaliseren van (zorg)processen en
het meedenken over oplossingen waar ik direct praktische toepassing voor zie. Ik zet me graag in voor de beschikbaarheid van de juiste kennis voor verloskundigen, zodat zij zich kunnen richten op
wat ertoe doet: hun werk.
Waar ben je trots op in je werk: Het zien van verbetering en mooie oplossingen!
Waar woon je: Amsterdam
Waar word je blij van: Koken, eten, theater en festivals!
Sanna Veenstra-Kwakkel
Aandachtsgebied: Internationale verloskunde
Studie en achtergrond: Ik ben in 2016 afgestudeerd aan de AV-M en sindsdien werkzaam als eerstelijnsverloskundige. In 2018 heb ik de tropenopleiding voor verloskundigen gevolgd in Antwerpen en daarna ben ik onder andere werkzaam geweest in Haïti en Pakistan. Op dit moment rond ik mijn master International Public Health af aan de Vrije Universiteit in Amsterdam
Waarom de KNOV: Hier kan ik de verbinding kan leggen tussen ons Nederlandse werkveld en de internationale gemeenschap van verloskundigen. Overal ter wereld zijn verloskundigen bezig om de zorg voor moeders en kinderen te verbeteren, en elke setting kent daarbij haar eigen unieke uitdagingen. Ik vind het fantastisch dat ik als klein schakeltje mee mag draaien in dat geheel.
Waar ben je trots op in je werk: De samen-werkingen met verloskundigen uit andere landen: ik ben ervan overtuigd dat we best trots mogen zijn op ons eigen unieke systeem maar dat dit altijd moet samengaan met een open en nieuwsgierige houding naar hoe anderen het doen. We hoeven het wiel niet altijd zelf uit te vinden, we kunnen zoveel leren van de landen om ons heen!
Waar woon je: Den Haag
Waar word je blij van: De bergen in met mijn man Jelmer, kampeerweekenden, en een goed boek!
'Ik hoorde ooit de quote: 'No hatting, no chatting, no patting' en die probeer ik waar mogelijk in praktijk te brengen'
Florien van Rij
Aandachtsgebieden: Coördinatie inzet ZonMw kwaliteitsgelden, juridisch dossier en dossier post partum (kraamzorg etc.)
Studie en achtergrond: Sociaal Pedagogische Hulp-verlening, vroedkunde in België (niet afgemaakt), achtergrond in het sociaal domein met jonge, aanstaande moeders
Waarom de KNOV: Ook al ben ik zelf geen verloskundige geworden, in mijn hart blijf ik verliefd op het vak. Ik word er blij van om de verloskundigen in Nederland te mogen ondersteunen in hun werk en hoop op mijn manier bij te kunnen dragen aan het voortbestaan van dit prachtige werk.
Waar ben je trots op in je werk: De hoge mate van professionaliteit en kennis die ik zie in de beroepsgroep en de liefde en drive die ik zie voor het vak.
Waar woon je: Den Haag, mauie stad achtâh de dùine
Waar word je blij van: Breien, wandelen in het groen, familietijd
'Ik weet nog de eerste keer dat ik een placenta mocht aanraken tijdens de open dag van de opleiding. Te gek, vond ik dat! Na de geboorte van onze dochter was ik echter zo aan het nagenieten van de bevalling, dat de geboorte van mijn eigen placenta een beetje voelde als een 'moetje'. Ik had er weinig aandacht voor… Gelukkig wel een foto!'
Nalonya van der Laan
Aandachtsgebied: Vakinhoud
Studie en achtergrond: Verpleegkunde, Verloskunde, Midwifery Science (niet afgerond), eerstelijnsverloskundige als praktijkhouder tot en met 2022
Waarom de KNOV: Vanwege gezondheidsredenen ben ik als praktijkhouder en als -verloskundige gestopt, waardoor ik nu opgedane kennis en ervaringen kan inzetten als beleidsadviseur bij KNOV.
Waar ben je trots op in je werk: Tarief Centering, kleine zaadjes planten, die leiden tot grotere projecten.
Waar woon je: In Zwitserland, op steenworp afstand van Saas-Fee en Zermatt
Waar word je blij van: Zwartneusschapen (de moeite waard om te googelen)
Sophie Dekker
Aandachtsgebied: Richtlijnontwikkeling (Ontwikkeling & Innovatie)
Studie en achtergrond: Verloskundige, in 2021 ben ik afgestudeerd aan de Verloskunde Academie Groningen. Daarna ben ik aan de slag gegaan als medisch adviseur anticonceptie bij een farmaceut en 1 mei dit jaar ben ik gestart bij de KNOV als beleidsadviseur.
Waarom de KNOV: Ik wil mij graag inzetten voor de verloskunde en hoop hier via de ontwikkeling van verschillende kwaliteitsdocumenten een mooie bijdrage aan te kunnen leveren.
Waar ben je trots op in je werk: Dat ga ik nog ontdekken! Ik bewonder in elk geval de passie en drive die verloskundigen uitdragen enorm en ben trots om onderdeel uit te kunnen maken van het geheel.
Waar woon je: Aan de IJssel in het mooie Deventer, de parel van het Oosten
Waar word je blij van: De standaarddingen: gezelligheid, bewegen, een zonnetje en lekker eten/drinken, bij voorkeur een tafel vol gerechtjes om samen met vrienden/familie te delen!
Quinty Spits
Aandachtsgebieden: Platforms, Anticonceptie, Preconceptie, Preventie
Studie en achtergrond: Verloskundige, MSc healthcare policy, innovation & management in Maastricht
Waarom de KNOV: Hier kan ik mijn kennis en praktijkervaring combineren en mezelf inzetten voor het behouden en waar nodig verbeteren van de geboortezorg in Nederland. De functie als platformsecretaris kwam voor mij als geroepen, want ik houd enorm van innoveren en mensen met elkaar verbinden. Voor mij is dit de perfecte combinatie tussen werken aan beleid op de inhoudelijke dossiers en de belangenbehartiging van verloskundigen. Ik werk ook nog af en toe als verloskundige in de praktijk en dit vind ik geweldig om te combineren met het werk bij de KNOV.
Waar ben je trots op in je werk: Ik ben supertrots op de platforms die al zijn opgezet en die nog gaan komen. En op ons team; we zijn een sterk team en gaan er volle bak samen tegenaan.
Waar woon je: Breda
Waar word je blij van: Waarvan niet! Leuke dingen ondernemen met mijn vriend, vriendinnen en familie. Zonnige terrasjes, cappuccino's drinken, een festival bezoeken en op vakantie hiken, een stad of zee ontdekken of een goed boek lezen aan het strand. Daarnaast elke week lekker losgaan tijdens de bootcamp of bij het klussen in huis.
Word lid van de KNOV
Tekst: VRHL Content en Creatie, 2024-1
Als lid versterk je niet alleen je eigen positie, maar ook die van alle verloskundigen in Nederland. Door als collectief op te treden, staan we sterk en kunnen we breed gedragen stappen zetten richting een nog betere geboortezorg.
Ledenvoordelen
• Je kunt meedenken over en bijdragen aan de inhoud van het vak.
• Je hebt toegang tot handige basis-documenten met betrekking tot waarneming, praktijkvoering, overname, tariefbepaling, toelatingscontracten, etc.
• Als je lid bent van de KNOV ben je automatisch ook aangesloten bij de geschilleninstantie.
• Als klinisch verloskundige heb je via de KNOV toegang tot juridische ondersteuning door vakbond FBZ.
• Je krijgt toegang tot de KNOV helpdesk.
• Je hebt toegang tot het online inspiratie-netwerk, waar meer dan 2.500 -verloskundigen met elkaar in gesprek gaan en elkaar helpen.
• Je ontvangt vier keer per jaar het tijdschrift De Verloskundige.
Het KNOV-lidmaatschap
De KNOV behartigt jouw belangen aan landelijke tafels. We staan voor je klaar met informatie en advies over de inhoud en organisatie van verloskundige zorg. Al 125 jaar.
‘De KNOV is een verbindende factor voor alle eerste- en tweedelijns verloskundigen in Nederland. Zelf zit ik in de beleidscommissie van de KNOV, waarbij de aandacht uitgaat naar fysiologie en de focus op gezondheid. Zo pak ik mijn rol om samen met collega’s de beste zorg te bieden aan moeder, kind en partner.’
Heidi Janssens-de Jong, eerste- en tweedelijnsverloskundige
Lid worden of meer weten?
Kijk op knov.nl/lid-worden
Update
Tekst: VRHL Content en Creatie, 2024-2
Oratie Ank de Jonge
Bekend maakt bemind. Het belang van goede relaties in de geboortezorg. Op 14 juni is het zover: Ank de Jonge, verloskundige en de eerste hoogleraar verloskunde van Nederland, houdt haar inaugurele rede bij haar benoeming tot Hoogleraar Verloskundige Wetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ank is geruime tijd hoogleraar verloskundige wetenschap aan het Amsterdam UMC (VUmc) en is nu ook benoemd in Groningen. Voorafgaand aan haar oratie is er een symposium met als thema ‘Goede relaties in de geboortezorg’, waar verschillende sprekers de
essentie van goede relaties belichten. Een mooie kans om om te leren en mee te discussiëren over dit belangrijke onderwerp!
In memoriam: Hajo Wildschut
Op 28 februari is gynaecoloog/perinatoloog n.p. Hajo I.J. Wildschut onverwachts overleden op 73-jarige leeftijd. Hajo was een bij vele vakcollega's zeer geliefd gynaecoloog. Hij droeg verloskundigen een warm hart toe en zette zijn ervaring en contacten in om een toekomst bestendige geboortezorg vorm te geven. Recent nog koos het KNOV-bestuur twee van zijn boeken ‘Over tijd, kantelpunten in de naoorlogse geboortezorg’ en ‘Integrale geboortezorg. Samen bevalt goed’ uit om het gesprek binnen de beroepsgroep mee op gang te brengen. Met Hajo’s boeken én met de inspirerende quote op zijn rouwkaart zetten we graag zijn werk voort: ‘I can’t change the direction of the wind, but I can adjust my sails.’. We wensen de familie van Hajo veel sterkte.
Onderzoek naar basistakenpakket en praktijkkosten
De KNOV is gestart met een onderzoek naar het basistakenpakket (BTP) van verloskundigen. Hiermee willen we de tijdsbesteding van eerste- en tweedelijns-verloskundigen en de kosten van de eerstelijnsverloskundigenpraktijk achterhalen. De uitkomsten worden onder andere gebruikt bij het herzien van het beroepsprofiel en als parallelonderzoek om straks input te leveren op het beleid van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). KPMG voert het onderzoek in opdracht van de KNOV uit.
De NZa brengt via haar kostenonderzoek de gemaakte kosten van verloskundigenpraktijken in kaart. Op basis van de uitkomsten van het onderzoek herijken zij de tarieven voor verloskunde van 2026. De dataverzameling van het NZa-kostenonderzoek loopt van september tot en met november 2024. Als de NZa je benadert, dan ben je verplicht om mee te doen.
We bedanken alle deelnemende verloskundigen voor hun bijdragen aan deze onderzoeken.
Medimama app Lareb
Op Moederdag is de MediMama app gelanceerd. In deze app kunnen zwangeren en vrouwen die borstvoeding geven informatie vinden over de veiligheid van vrij verkrijgbare medicijnen rondom de zwangerschap. De app geeft ook leefstijladviezen die kunnen helpen bij het verminderen van zwangerschapsklachten voordat er eventueel gestart wordt met medicijnen. Omdat zelfzorgmiddelen te verkrijgen zijn zonder een advies van een arts of verloskundige is het juist voor deze middelen van belang dat vrouwen zichzelf goed informeren voordat ze een middel willen gebruiken.
De MediMama app is ontwikkeld door Moeders van Morgen in samenwerking met de KNOV, de NVOG en het Centraal Bureau Drogisterijbedrijven (CBD). Ook zwangeren en pas bevallen vrouwen hebben meegewerkt bij de ontwikkeling en testfase.
KNOV in actie: recap
Tekst: Eveline Mestdagh, 2024-1
De wetenschappelijk adviseurs van de KNOV geven antwoorden op vragen van KNOV-leden. Elke editie lichten we een paar van die wetenschappelijk onderbouwde antwoorden in het kort toe. Ben je op zoek naar andere wetenschappelijke adviezen of wil je uitgebreide versies van de adviezen lezen? Heb je zelf ook een vraag? Stel deze dan gerust via de helpdesk. De adviseurs helpen je graag op weg!
Fluxus na eiceldonatie
De wetenschappelijk adviseurs kregen de vraag of er een verhoogd risico is op een fluxus na eiceldonatie. Na een explorerende search blijkt uit de verschillende gevonden onderzoeken naar voren te komen dat er wellicht een associatie bestaat tussen eiceldonatie en fluxus postpartum. Het is echter onmogelijk om – gezien de grootte en opzet van de studies – met de huidige evidentie aan te tonen of er een directe associatie is of er eventueel een verband is met maternale leeftijd, modus partus, pariteit en andere beïnvloedende factoren.
Intermittent fasting tijdens de zwangerschap
De tweede vraag die binnenkwam werd gerelateerd aan een eerder advies over vasten tijdens de zwangerschap. Meer specifiek werd gevraagd of er studies bestaan naar de impact van intermittent fasting op eventuele zwangerschapsuitkomsten. De literatuur die de wetenschappelijk adviseurs konden vinden is quasi, allemaal gebaseerd op dierstudies. Hier zijn de resultaten erg wisselend. Het is aan te raden om een gezond en evenwichtig voedings- en leefstijlpatroon te bespreken met de zwangere vrouw en haar eventuele partner. Als verloskundigen kunnen we momenteel alleen maar aangeven dat eventuele gevolgen van intermittent fasting tijdens de zwangerschap tot nu toe onbekend zijn.
Ramadan
Wanneer dit tijdschrift op de mat valt is de Ramadan net gestart. De wetenschappelijk adviseurs schreven hierover een wetenschappelijk advies in 2020. Samenvattend hieruit kunnen we meegeven dat zwangere moslima’s officieel gerechtigd zijn om niet deel te nemen aan deze periode van vasten, echter weten we dat een groot deel van hen alsnog (gedeeltelijk) deelneemt aan deze culturele traditie. De gevonden studies en richtlijnen zijn niet eenduidig in het geven van een advies. In het geval van zwangerschapscomplicaties zoals anemie, is het advies om vasten af te raden. In andere gevallen is een individuele, holistische en cultuur-sensitieve begeleiding met focus op een gezonde levensstijl aan te raden.
Voor KNOV-leden zijn de volledige adviezen terug te vinden op knov.nl.