Boeken
Tekst: Eline Bosman, 2021-2
De Vaginabijbel
Dit 430 pagina’s tellende boek is geschreven door dr. Jen Gunter, een Amerikaanse gynaecoloog. Een onmisbaar naslagwerk voor elke vrouw (en man) die meer wil weten over de vulva en de vagina. Elk denkbaar vulva-probleem wordt onverbloemd behandeld vanuit een feministisch standpunt. Bovendien wordt elk hoofdstuk afgesloten met een conclusiekader waarin de belangrijkste punten worden weergegeven. Je kunt ‘De vaginabijbel’ voor jezelf lezen, maar de informatie in dit boek kun je ook gebruiken om met cliënten of bijvoorbeeld je eigen kind(eren) te bespreken.
Auteur: Jen Gunter
Uitgever: Samsara Uitgeverij
ISBN: 9789492995889
Prijs: € 24,99
De herfst kwam te vroeg
Toen de auteur, Isabel Elst, in 2015 na vijf maanden zwangerschap haar tweeling verloor, realiseerde ze zich dat er voor rouw en verdriet geen recept bestaat. Iedereen die iemand verliest heeft het recht om zijn/haar pijn te voelen en hier op zijn/haar eigen manier mee om te gaan. Er is geen goed of fout. In het eerste deel van ‘De herfst kwam te vroeg’ vertelt Isabel het liefdesverhaal van haar en haar partner Kristoff en over de zwangerschap. Daarna vertelt ze heel openhartig en eerlijk over hoe zij omging met de vroeggeboorte en doodgeboorte van haar kindjes. Ze wil laten zien dat rouw en verdriet je leven niet hoeven te ontwrichten.
Auteur: Isabel Elst
Uitgever: Witsand Uitgevers
ISBN: 9789492934789
Prijs: € 17,95
Birthing Models on the Human Rights Frontier - Speaking Truth to Power
Dit boek behandelt de politiek van mondiale gezondheids- en sociale rechtvaardigheidskwesties rond de geboorte. De nadruk ligt op dynamische gemeenschappen die ervoor hebben gekozen disfunctionele gezondheidszorgsystemen te hervormen. Er komen verschillende modellen van bevallingen aan bod. Van bevallingen in conflict- en rampgebieden, zoals in Afghanistan, Israël, Palestina en Indonesië tot bevallingen in risicovolle instellingen voor tertiaire zorg, zoals in China, Canada, Australië en Turkije. ‘Birthing Models on the Human Rights Frontier – Speaking Truth to Power’ is een waardevolle aanvulling voor iedereen die dagelijks bezig is met geboorte, op welk gebied dan ook.
Auteur: Betty-Anne Daviss, Robbie Davis-Floyd
Uitgever: Taylor & Francis Ltd
ISBN: 9780367357917
Prijs: € 159,99
E-health: oprichter over ZwApp
Tekst: Wilbert Collet, 2021-2
ZwApp is een medische app voor de zwangere vrouw, met deskundige informatie afgestemd op haar persoonlijke situatie. ‘In 2014 heb ik een klein onderzoek naar apps op dit gebied gedaan’, vertelt Melany Diepenmaat, drijvende kracht achter ZwApp. ‘Geen enkele app bleek geschreven te zijn door professionals en al helemaal niet gericht op de individuele gebruiker. Conclusie was dat ZwApp een toegevoegde waarde kon zijn.’
‘DOOR DEZE APP KOMEN VROUWEN BETER VOORBEREID OP HET SPREEKUUR’
Melany werkt sinds 2012 als klinisch verloskundige in het Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem en maakt deel uit van VSV de Slinge. Tijdens haar werk volgde ze een opleiding tot Physician Assistent om meer verdieping in het vak te krijgen. ‘Informatie op internet is vaak niet betrouwbaar. Dat maakt mensen die zelf gaan zoeken onzeker en angstig. Daar hebben verloskundigen en gynaecologen in hun praktijk last van. Dat was voor ons de belangrijkste reden om ZwApp te ontwikkelen. ZwApp loopt mee met de zwangerschap van de cliënt. Dat is het mooie. Als ze net zwanger is en zich aanmeldt, dan krijgt ze informatie over foliumzuur, roken, drugsgebruik, voeding. Informatie die ze op dat moment nodig heeft. En dat gaat zelfs door tot en met de kraamtijd.’
Mensen geruststellen
‘We brengen informatie op een informele manier. Dan krijgt ze een berichtje met een vraag over vochtverlies. ‘Plas jij ook wel eens in je broek?’ Uit ons verhaal blijkt dan dat dat heel normaal is. Dat veel vrouwen daar tijdens de zwangerschap last van hebben. Maar ook dat het een taboe is om over te praten. Zo stellen we mensen gerust.’
Werken aan gezondheid
‘Gezondheidsverbetering is een belangrijk onderdeel van ZwApp. Als een cliënt zo eerlijk is om te zeggen dat ze rookt, dan
roepen wij niet meteen dat dat slecht is. Want dat weet ze zelf ook. We zeggen liever ‘wat goed dat je eerlijk bent, laten we je helpen met stoppen. Je hoeft het niet alleen te doen, hier heb je het nummer dat je kan bellen voor hulp.’
Beter voorbereid
‘Door deze app komen zwangere vrouwen beter voorbereid op het spreekuur. Ze hebben van tevoren informatie over bijvoorbeeld pijnstilling gelezen. Daar kan ik dan verder over praten, over de verschillende mogelijkheden. En gericht antwoord op vragen geven. De informatie blijft beter hangen.’
Geen extra werk
‘Voor ons is het geen extra werk, die app. Juist niet. We vertellen over ZwApp en verwijzen daar continu naar. We geven geen folders meer mee, maar werken echt met de app. De cliënt hoeft die alleen maar op haar mobiel te downloaden, een aantal vragen te beantwoorden en de informatie komt vanzelf. Ze kan bijvoorbeeld haar persoonlijke wensen in het geboorteplan invullen. Dat komt dan ook bij haar zorgverlener terecht.’
AVG-proof
‘ZwApp+ is inmiddels gelanceerd, in samenwerking met het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam. De nieuwe versie ziet er qua opbouw anders uit en is voorzien van de laatste technologie. Er is nagedacht over de chronologie, de tijdlijn en de gebruikersvriendelijkheid. Dat betekent voor ons dat we informatie veel eenvoudiger kunnen aanpassen. En, heel belangrijk, sinds 2014 is de wetgeving over de privacy ingrijpend veranderd. ZwApp+ is AVG-proof. Met informatie uit de app kunnen we nu wetenschappelijk onderzoek doen.’
TNO-evaluatie: CP kan miljoenen besparen
Tekst Manon Louwers, 2021-2
Elke zwangere vrouw die aan Centering Pregnancy (CP) heeft deelgenomen, levert op termijn een besparing van 76 euro aan zorgkosten op. Dat blijkt uit de recente economische evaluatie van TNO1, op basis van eerder onderzoek naar de effecten van Centering Pregnancy dat de organisatie samen met het LUMC uitvoerde.
Uit het eerdere onderzoek blijkt dat CP op veel gezondheidsfactoren een positieve invloed heeft. Niet alle uitkomsten van de trial zijn meegenomen om de potentiële opbrengsten van CP te berekenen. Alleen uitkomsten die konden worden omgezet in een financiële waarde en waarvan in de literatuur voldoende onderbouwd is dat ze zorgkosten voorkomen, zijn meegenomen in de economische evaluatie. Het gaat dan om het hogere aantal vrouwen dat stopt met roken, start met borstvoeding geven en geen zwangerschapshypertensie en bijbehorende complicaties krijgt.
Rekensom
Van deze onderdelen heeft TNO berekend wat de impact is op toekomstige zorgkosten van moeders en hun kinderen, gedurende (de rest van) hun leven. Onderzoeker en niet-praktiserend verloskundige Marlies Rijnders vertelt: ‘Uit het Masterplan Borstvoeding van het ministerie van VWS blijkt bijvoorbeeld dat als 85 procent van de moeders borstvoeding zouden geven, dat 50 euro aan zorgkosten per moeder en kind zou besparen. In CP wordt meer dan 87 procent behaald. De bespaarde zorgkosten hebben we vermenigvuldigd met de 16.333 zwangere vrouwen per jaar die momenteel zorg krijgen volgens de CP-methode.’
'EEN WINST VAN 76 EURO PER ZWANGERE VROUW'
133 euro zorgkosten
Uit de berekeningen – waarin dus ook stoppen met roken en zwangerschapshypertensie zijn meegenomen – blijkt dat CP 133 euro per zwangere aan toekomstige zorgkosten oplevert, als je de extra middelen die CP kost daar nog niet van af haalt. Het grote discussiepunt is, dat CP duurder is ten opzichte van reguliere zorg. Om de precieze extra tijdsinvestering van verloskundigen per zwangere vrouw te kunnen berekenen, vulden 76 verloskundigenpraktijken een online enquête in. Ook andere kosten, zoals de training van de verloskundige en van de co-begeleider en de aanschaf van materialen, werden meegenomen. Marlies: ‘Uit de evaluatie blijkt dat de kosten per zwangere vrouw voor reguliere verloskundige zorg neerkomen op 582,19 euro. Voor CP komt dat bedrag uit op 639,58 euro. CP is per zwangere dus 57,39 euro duurder. Als je dat verrekent met de 133 euro die het oplevert, is je winst 76 euro per zwangere vrouw.’
Kosten voor verloskundigen
Mooie resultaten, maar wat gaat de verloskundige van deze opbrengsten zien? ‘Vooralsnog niets, want de meerkosten van CP worden nog steeds niet vergoed.’ De resultaten van deze economische evaluatie worden daarom meegenomen in de regionale en landelijke gesprekken tussen onder meer TNO, Stichting Centering, KNOV, zorgverzekeraars en de NZa om de mogelijkheden voor structurele vergoeding van CP te bespreken. Marlies ziet dat verloskundigen de kosten nu op creatieve manieren proberen te drukken. ‘Hoe groter de CP-groep, hoe lager de kosten per zwangere vrouw. Ons onderzoek is gebaseerd op een groep van tien vrouwen. Ik heb verloskundigen gezien die CP samen met andere geboortezorgverleners oppakken, bijvoorbeeld met kraamzorg en JGZ als co-begeleider. Dat zorgt meteen voor een warme overdracht en minder consulten voor de zwangere vrouw. Overigens is dit door capaciteitstekort niet altijd mogelijk.’
'INDIVIDUELE CONSULTEN VERVANGEN DOOR EXTRA CP-BIJEENKOMSTEN'
Kostenefficiënte inzet
Katja van Groesen is sinds kort niet-praktiserend verloskundige, voorzitter van de Stichting Centering Zorg en Centering-trainer. Ze werkte een lange tijd zelf met CP in de praktijk waar zij werkzaam was en probeerde dat zo efficiënt mogelijk in te zetten. ‘Aan het begin is het wennen om met CP te werken, logisch. Maar na verloop van tijd merkten we in onze praktijk dat we medische controles heel gemakkelijk tijdens de CP-bijeenkomsten konden uitvoeren. De bloedtest bij 27 weken deden we bijvoorbeeld in de pauze.’ Op den duur werden de laatste vier controles vervangen door CP-bijeenkomsten. Katja: ‘Het CP-programma stopt normaal gesproken na 36 weken; dan vinden nog vier een-op-een controles plaats. We merkten dat onze cliënten waarde hechtten aan het groepscontact en het jammer vonden dat de CP-bijeenkomsten na 36 weken stopten. Daarom hebben we in samenspraak met de deelnemers de laatste individuele consulten vervangen door extra bijeenkomsten van een uur. Het eerste kwartier van zo’n groepsbijeenkomst, voerden we medische controles uit. Daarna bespraken we de ervaringen van de deelnemers. Juist in deze fase van de zwangerschap is daar behoefte aan, omdat de zwangere vrouw dan bijna het einde van de zwangerschap nadert. Dan is het groepsgevoel extra waardevol. Bovendien levert het – bij meer dan vier deelnemers en zonder co-begeleider – tijdswinst op. Om de veiligheid te borgen, zorgden wij er wel altijd voor dat ook iemand anders – bijvoorbeeld een praktijkassistent – in het pand aanwezig was in geval van calamiteiten.’
Subsidies
De suggestie van Marlies – JGZ of kraamzorg aanhaken tijdens de CP-bijeenkomsten – vindt Katja een goed idee. ‘Vooral een samenwerking met JGZ biedt mogelijkheden’, zegt ze. ‘Met kraamzorg samenwerken bijvoorbeeld, wordt mogelijk iets complexer omdat je dan met concurrerende partijen te maken hebt. Wat doe je als je cliënt voor een andere kraamzorgorganisatie heeft gekozen dan de organisatie waarmee je in CP samen optrekt?’ Katja stipt nog de mogelijkheid voor subsidies aan. ‘Onze gemeente vergoedt al enkele jaren CP. Dus ga zeker ook met de gemeente in gesprek. Weet jouw praktijk wat hun ambities zijn op het gebied van geboortezorg en preventie? En weet je gemeente wat jij kunt bieden?
‘Mogelijk nog hogere besparingen’
De economische evaluatie en bijbehorende berekeningen zijn gemaakt op basis van bestaand wetenschappelijk onderzoek. Dat betekent dat CP op termijn mogelijk nog meer zorgkosten kan besparen. ‘Want voor roken bijvoorbeeld, is het lastig te kwantificeren wat álle mogelijke toekomstige effecten zijn', aldus Marlies Rijnders.
Bron:
1. https://bit.ly/2Qr2sUG
Trend: Geboortefotografie
Tekst: Manon Louwers, 2021-1
Fotografie: Cynthia van Stiphout
Cynthia’s eerste bevalling verliep niet zoals gepland. Na de geboorte met een totaalruptuur tot gevolg, werd ze weggereden van haar kind. Van de uren die volgden herinnert Cynthia zich flarden. Flarden die een behoorlijke negatieve lading hebben. Van de eerste drie uur van het leven van haar kind weet ze niets, omdat ze er niet bij was. ‘Zijn eerste keer aankleden, zijn eerste voeding en de eerste keer dat mijn man onze zoon vasthad; ik had het allemaal gemist.’
Het gevolg was dat Cynthia deze traumatische bevalling moeilijk een plek kon geven. Toen ze zwanger was van haar tweede kind, ontstond de wens om met een keizersnede te bevallen en om de bevalling vast te leggen. Haar gynaecoloog in het Dijklander Ziekenhuis, Durk Berks, ging het gesprek met haar aan. ‘Ik vroeg Cynthia en haar partner wat de reden was dat zij de vorige bevalling zo ervaren hadden’, vertelt Durk. ‘En wat we anders zoudenkunnen doen om van de aankomende bevalling wél een prettige ervaring te maken.’ Daarop opperde Cynthia haar idee voor een geboortefotograaf. ‘Het was de eerste keer dat ik ervan hoorde. Maar ik kon me er wel wat bij voorstellen. De barende vrouw keert in zichzelf en krijgt nauwelijks iets mee van wat om haar heen gebeurt. Een mooi mechanisme dat de vrouw kracht geeft, maar dat er ook voor zorgt dat ze elementen van haar bevalling niet mee krijgt. Voor sommige vrouwen is dat een gemis.’
‘IK WAS BANG DAT IK IN DE WEG ZOU LOPEN’
Cynthia beaamt dat. ‘Je leeft in een bubbel. Ook na mijn tweede bevalling, die wél rustig verliep, had ik allerlei vragen. Hoe ging dit dan? Wie waren erbij? Hoe was het voor mijn man? Doordat ik nu wel foto’s had, werden die vragen voor mij beantwoord. Ik kon het moment herbeleven en stukjes ophalen die ik miste. Hierdoor heb ik twee geboortes in één keer kunnen verwerken. Een bevalling is een intense gebeurtenis, ook als hij soepel verloopt. Die wil je verwerken.’
Bewuste keuze
Durk zelf had geen bezwaar tegen een fotograaf bij Cynthia’s bevalling. Hij had het verzoek alleen nog niet eerder gehad. ‘Of we het wel of niet zouden aanbieden, moesten we met het team afwegen. In hoeverre zijn collega’s herkenbaar in beeld? Wat als er iets misgaat? Kan de foto dan als belastend materiaal worden gebruikt?’ Uiteindelijk is het ziekenhuis meegegaan in Cynthia’s wens. Collega’s konden het aangeven als ze niet in beeld wilden worden gebracht. De bevalling werd vastgelegd en dat heeft inderdaad voor een prettigere ervaring gezorgd.
Contracten met fotografen
Mede dankzij de inzet van Cynthia en Durk, is het inmiddels voor iedere vrouw die bevalt in het Dijklander Ziekenhuis, mogelijk om te kiezen voor geboortefotografie. Durk: ‘Ik bied het niet uit mezelf aan. Maar als een cliënt aangeeft graag een fotograaf bij haar bevalling te hebben, kunnen we dat nu altijd aanbieden.’ Grappig genoeg, is Cynthia een van hen. Ze maakte al zwangerschaps-, newborn- en cakesmashreportages, maar sinds haar eigen positieve ervaring en het verzoek van een vriendin om haar bevalling te fotograferen, is Cynthia gespecialiseerd in geboortes. In haar contract met het Dijklander Ziekenhuis is onder meer vastgelegd dat Cynthia de training ‘Hoe beweeg ik me op de OK’ heeft gevolgd. ‘In mijn contracten spreek ik ook altijd af wat ik doe bij een code rood of code geel keizersnede. Het ene ziekenhuis wil dat ik blijf, het andere geeft aan dat de zorgverleners hier een beslissing in mogen nemen. Ook leg ik vast dat mijn foto’s in principe niet in juridische processen mogen worden gebruikt. Dat kunnen we niet helemaal dichttimmeren, want als de rechter de foto’s opeist heb je daar niets tegenin te brengen.
‘VAN EEN PROFESSIONELE
FOTOGRAAF MERK JE NIETS’
Maar het geeft zorgverleners vaak wel wat meer rust; dat de intentie altijd positief is.’
Een lens over je schouder
Hoe is het, als in het heetst van de strijd een camera op je gericht is? ‘Van een professionele fotograaf merk je niets’, geeft Durk aan. ‘De fotograaf weet wanneer hij of zij aan de kant moet gaan en beïnvloedt het zorgproces absoluut niet. Ik doe mijn ding en de fotograaf doet dat ook. Als ik anders moet staan zodat de fotograaf een beter shot heeft, hoor ik het wel. En als dat niet uitkomt, laat ik ook van me horen.’ Eerstelijnsverloskundige Natascha Chandansingh, werkzaam bij de verloskundigenpraktijk Eva van Hoorn, begeleidde in december vorig jaar voor het eerst een bevalling onder de lens van Cynthia en ervaarde hetzelfde. ‘Van tevoren was ik bang dat ik in de weg zou lopen. Ik wilde de foto’s niet verpesten. Maar toen de bevalling begon was ik daar niet meer mee bezig. Ik was zo geconcentreerd, dat ik me geen moment oncomfortabel heb gevoeld met Cynthia erbij. Pas toen het kind was geboren, merkte ik haar weer op. Er zijn nog foto’s gemaakt van het moment dat ik aan het hechten ben en natuurlijk van de ouders met hun baby. Toen gaf ze ons wel instructies, maar dan kan het ook. Het eindresultaat is prachtig. Je ziet de liefde, het geluk en de ontlading. Dat is zó puur, daar kan geen newbornshoot tegenop.’
‘EEN STILGEBOORTEFOTO KAN HELPEN EEN LIEFDEVOLLE HERINNERING OP TE ROEPEN’
geboortefotografie niet langer als luxe,
maar als een vorm van zorg gezien wordt.
Stilgeboorte fotograferen
‘Ik vraag me wel af hoe het is als je een vervelende spoedsituatie hebt’, zegt Natascha. ‘Of het dan voor een extra stressfactor kan zorgen bijvoorbeeld, ook voor de ouders. Aan de andere kant geloof ik dat mooie foto’s van het proces, kunnen bijdragen aan de verwerking van een traumatische bevalling. Als je baby stil geboren wordt, is het heel waardevol als je foto’s hebt van hem of haar. Dan zou ik daar een moment van maken en de ouders eerst uitleggen wat er precies gebeurd is tijdens de bevalling – en welke handelingen we hebben verricht en waarom – voordat de ouders de foto’s zien. Zodat de foto’s niet te rauw op hun dak vallen.’ Durk: ‘Als zorgverlener kan je met de fotograaf afspreken dat als het spannend wordt, hij of zij stopt met fotograferen. Maar vergeet niet dat de fotograaf er is voor de zwangere en haar partner. Foto’s kunnen hen helpen om herinneringen vast te leggen die verder gaan dan de angst van het moment.’ Cynthia maakte het enkele keren mee. ‘Een stilgeboortefoto kan een vredig beeld zijn dat later helpt een liefdevolle herinnering op te roepen. Ik geloof dat fotografie de geboortezorg kan versterken. Veel mensen zien geboortefotografie als luxe. Ik hoop dat meer mensen geboortefotografie gaan zien als een vorm van zorg en een manier om trauma’s te voorkomen en verwerken.’
Zwangerschapsdiabetes voorspellen: gerichtere leefstijladviezen
Tekst: Ria Braakman, 2021-1
1.073 zwangere vrouwen en 60 verloskundigen en gynaecologen deden mee in Midden-Nederland. Fieke van Hoorn bracht samen met haar onderzoeksteam van het UMC Utrecht in kaart of het gebruik van een voorspelmodel zorgprofessionals helpt om de kans op diabetes gravidarum in een vroeg stadium te ontdekken. ‘Het is een implementatieonderzoek waarbij we het voorspelmodel hebben ingevoerd in plaats van de oude methode, waarin de aanwezigheid van één of meer risicofactoren bepaalde welke zwangere vrouwen een suikertest moesten krijgen.’
Suikertest of voorspelmodel
‘Vijf procent van de zwangere vrouwen in Nederland heeft een verhoogde kans op diabetes gravidarum. Als sprake is van een of meer risicofactoren, zoals overgewicht of als de vrouw eerder zwangerschapsdiabetes heeft gehad, dan is het gebruikelijk om in de tweede helft van de zwangerschap een suikertest te doen. Dit is best een belastende test voor vrouwen en het kost veel tijd om de test af te nemen. Wanneer we het voorspelmodel gebruiken, hoeven minder vrouwen de test te ondergaan én kunnen we vroeger in de zwangerschap risico’s onderkennen. We wilden daarom onderzoeken of verloskundigen, gynaecologen en artsen het voorspelmodel zouden gebruiken en wat ze ervan vinden. Ook wilden we weten hoe de zwangere vrouwen deze methode waardeerden.’
'GERICHT ADVIES GEVEN OVER LEEFSTIJL, ZODAT ERNSTIGE GEVOLGEN VAN ZWANGERSCHAPSDIABETES WORDEN BEPERKT OF VOORKOMEN'
Risicofactoren wegen
‘Het voorspelmodel berekent of een zwangere vrouw een verhoogde kans op zwangerschapsdiabetes heeft door de risicofactoren in kaart te brengen en af te wegen. Dit gebeurt aan de hand van een formule die in eerder onderzoek is gevalideerd (RESPECT 1 onderzoek). De verloskundige of gynaecoloog vult het voorspelmodel in waarin de risicofactoren leeftijd, body mass index, glucose meting in het eerste trimester, diabetes gravidarum in de voorgeschiedenis, een positieve familieanamnese voor diabetes mellitus en etniciteit worden meegenomen. Na weging van deze factoren berekent het voorspelmodel of een zwangere vrouw een verhoogde kans heeft op diabetes gravidarum en volgt een advies voor een te volgen zorgpad. De vrouwen die meewerkten aan het onderzoek vulden in het tweede trimester een vragenlijst in en nogmaals een vragenlijst na de bevalling.’
In de praktijk
‘Het voorspelmodel is goed ontvangen. We hebben enthousiaste reacties van verloskundigen, gynaecologen en arts-assistenten gekregen en het model werkt goed in de praktijk. We wilden weten of de zorgprofessionals het model zouden gebruiken in de praktijk of dat ze het te lastig vonden. De bereidheid om het model te gebruiken, was groot. Logistiek gezien bleek het soms lastig om de nieuwe werkwijze in de dagelijkse praktijk in te passen. 95% van de deelnemende zorgprofessionals aan het onderzoek hebben het model gebruikt zoals het moest, waarbij sommigen wel hun scepsis opzij moesten zetten. Wanneer de vragenlijsten zijn ingevuld, volgt daaruit een advies met betrekking tot het te volgen zorgpad. Een aantal zorgprofessionals heeft ervoor gekozen om, ondanks dat het model aangaf dat de zwangere vrouw een laag risico op zwangerschapsdiabetes had, toch ook een suikertest uit te voeren. De suikertest bleek de uitkomsten van het voorspelmodel merendeels te bevestigen en waren dus feitelijk overbodig. Ook de zwangere vrouwen die hebben meegewerkt aan het onderzoek, waren tevreden: zij ontvingen informatie over de risico’s en kregen advies op maat.’
Resultaten: wat levert het prognosemodel op?
‘Doordat je met dit model in een vroeg stadium van de zwangerschap al vrouwen met een hoog risico op zwangerschapsdiabetes opspoort, kan je als verloskundige in het zwangerschapsplan gericht advies geven over leefstijl, zodat ernstige gevolgen van zwangerschapsdiabetes kunnen worden beperkt of voorkomen. Ondersteunende modellen geven de verloskundige een goede basis voor counselingsgesprekken en zorgen voor meer zorg op maat door doelmatig te testen.’
Meteen in de praktijk toepassen
Het voorspelmodel is voor iedere verloskundige of gynaecoloog beschikbaar en te -vinden op www.evidencio.com/models/show/1095. Naast de website is er ook een app beschikbaar voor telefoon of tablet.
Ervaringen delen
Ga je het voorspelmodel gebruiken of heb je het al geprobeerd? Fieke van Hoorn hoort graag wat jij van het model vindt en hoe het voor jou in de praktijk werkt. Je kunt haar mailen met jouw ervaringen: F.vanHoorn-2@umcutrecht.nl.
Respect 2
staat voor het Engelse ‘Risk EStimation for PrEgnancy Complications to provide Tailored care part 2.’ Dit betekent letterlijk: ‘Het risico inschatten op problemen in de zwangerschap om zorg op maat te kunnen leveren, deel twee.’ Het onderzoek berekent welke zwangere vrouwen een verhoogde kans hebben op zwangerschapssuikerziekte en welke zorg op maat zorgverleners kunnen adviseren.
E-health: RIVM erkent Slimmer Zwanger
Tekst: Manon Louwers, 2021-1
Dat een gezonde leefstijl een positieve invloed heeft op de vruchtbaarheid en de zwangerschap, staat als een paal boven water. Maar probeer stellen die roken, drinken en/of ongezond eten, maar eens nieuwe gewoonten aan te leren. Met de online applicatie Slimmer Zwanger lukt het. Dat is wetenschappelijk aangetoond en wordt nu erkend door het RIVM1. De erkenning door het RIVM is een belangrijke stap om de applicatie eindelijk in het basispakket van alle zorgverzekeraars te krijgen, zegt prof. dr. Régine Steegers-Theunissen, hoogleraar periconceptie epidemiologie en initiatiefnemer van de ontwikkeling van de applicatie.
Slimmer Zwanger coacht op de vijf belangrijkste leefstijlrisicofactoren, namelijk roken, alcoholgebruik, foliumzuur, groente en fruit. Régine: ‘Wetenschappelijk is aangetoond dat verbetering van juist deze factoren door de vrouw – maar veelal ook door de man – de kans op zwangerschap verhoogt en zwangerschapsuitkomsten verbetert voor moeder en kind. Zelfs als er sprake is van subfertiliteit. Slimmer Zwanger is dan ook bedoeld voor mannen én vrouwen met een kinderwens en voor zwangere vrouwen.’ De oplettende lezer ziet ‘bewegen’ niet tussen de leefstijlfactoren staan. Régine legt uit: ‘We stimuleren bewegen wel degelijk, omdat dit past bij een gezonde leefstijl. Maar er is nog onvoldoende bewijs dat meer bewegen helpt bij een gezonde zwangerschap. Toch liggen de vermoedens er wel en daarom hebben wij in Slimmer Zwanger een koppeling gemaakt met twee bestaande bewegingsapps, bedoeld om bewegen te stimuleren.’
Persoonlijk coachingsprogramma
Een abonnement op Slimmer Zwanger kost 29,95 euro voor 26 weken. Deze kosten worden via het aanvullende pakket vergoed door bijna alle zorgverzekeraars. Zodra de gebruiker start met de online applicatie van Slimmer Zwanger, vult hij of zij een aantal vragen in. Hiermee wordt de gebruiker gescreend op de vijf leefstijlrisicofactoren, waarvan de uitkomsten worden uitgedrukt in risicoscores. Aan de hand van die scores, wordt door een algoritme een persoonlijk coachingsprogramma klaargezet. De coaching bestaat uit maximaal drie interventies per week op verschillende momenten. Interventies bestaan uit een vraag, een tip of een weetje. ‘Daar is altijd een beloning aan gekoppeld. Denk aan een recept, dat is afgestemd op het seizoen en op de gebruiker; is het een man of een vrouw, is de vrouw wel of niet zwanger en zo ja, in welke fase van de zwangerschap bevindt zij zich? Na zes, twaalf en achttien weken vult de gebruiker opnieuw vragen in; nu met het doel om de voortgang te monitoren. Bij de laatste monitoring (24 weken) krijgt de gebruiker de keuze om het abonnement te verlengen.’
‘EEN TOENAME VAN FOLIUMZUURINNAME MET 56 PROCENT’
Bewezen gezondere leefstijl
Meerdere (inter)nationale onderzoeken naar de effectiviteit van Slimmer Zwanger tonen aan: Slimmer Zwanger zorgt voor een gezondere leefstijl en draagt bij aan een hogere zwangerschapskans. Zo toont een van de onderzoeken aan dat de groenteinname van gebruikers na zes maanden met 26 procent is toegenomen, de fruitinname met 35 procent, de foliumzuurinname met 56 procent, het stoppen met roken met 35 procent en het stoppen met alcohol met 42 procent2.
Kosteneffectief
Andere indrukwekkende uitkomsten komen uit het onderzoek waarbij subfertiele stellen die een IVF-traject ondergingen en standaardzorg kregen, werden vergeleken met subfertiele paren die een IVF-traject ondergingen en het Slimmer Zwanger coachingsprogramma volgden. Aan de hand van een model is berekend dat Slimmer Zwanger-coaching zou resulteren in 86 extra zwangerschappen en een besparing van € 270.000 op basis van twee IVF-behandelingen3. Régine: ‘Ook deze kosteneffectiviteit is een belangrijke reden voor het RIVM geweest om Slimmer Zwanger de erkenningsstatus ‘goede aanwijzingen voor effectiviteit’ toe te kennen. Dat zal ervoor zorgen dat zorgverzekeraars Slimmer Zwanger sneller van hun aanvullende pakket verplaatsen naar het basispakket. Overigens hebben sinds 2014 alle labels van Zilveren Kruis Achmea Slimmer Zwanger opgenomen in de contracteerverplichting voor verloskundigen, in het aanvullende pakket.
Dat houdt in dat verloskundigen Slimmer Zwanger moeten aanbieden als onderdeel van leefstijlzorg, willen ze in aanmerking komen voor de volledige contracteervergoeding van de verzekeraar. Veel verloskundigen zijn zich daar niet van bewust. Er wordt nu minimaal op gehandhaafd, maar met de -erkenning van het RIVM zou daar zomaar verandering in kunnen komen. Een afgesloten abonnement op Slimmer Zwanger is een -prima controle om na te gaan of de verloskundige leefstijlzorg aanbiedt aan cliënten.’
Blended care
Slimmer Zwanger wordt ook ingezet op de polikliniek Gezond Zwanger van het Erasmus MC. Daar combineren ze het met een face-to-face zorgconsult over leefstijl (blended care). ‘Arts-onderzoekers van de afdeling Verloskunde/Gynaecologie hebben we getraind in leefstijlcounseling. Zij verzorgen deze consulten waarin meer uitleg wordt gegeven over een gezonde leefstijl. Dit consult wordt vergoed door verzwaring van de DBC voor het ‘preconceptie consult’, maar tijdens de zwangerschap zélf is hiervoor nog geen vergoeding. Wij zijn aan het exploreren hoe we hier verandering in kunnen brengen, zodat ook verloskundigen het consult van Slimmer Zwanger kunnen aanbieden.‘
Bronnen:
1. Interventies.loketgezondleven.nl
2. Impact of an mHealth platform for pregnancy on nutrition and lifestyle of the reproductive population: a survey. MR van Dijk, NA Huijgen, SP Willemsen, JS Laven, EAP Steegers, RPM Steegers-Theunissen. JMIR Mhealth Uhealth, 2016, 4(2), e53.
3. Mobile health coaching on nutrition and lifestyle behaviors for subfertile couples using the smarterpregnancy program: model-based cost-effectiveness analysis. EC Oostingh, RH Ophuis, MP Koster, S Polinder, HF Lingsma, JS Laven, RP Steegers-Theunissen. Fertil Steril2019.
Diversiteit in gender en geaardheid: is dat bespreekbaar in de geboortezorg?
De vorige editie van De Verloskundige stond in het teken van diversiteit. Mooie reacties kregen we op de open en kritische verhalen over verscheidenheid in cliënten en zorgverleners. Maar over diversiteit in gender en relaties werd niet geschreven, merkte Dieuwke Ottens (Verloskundigenpraktijk De Verbinding en consulent seksuele gezondheid NVVS) terecht op. Samen met Dieuwke kwam dit artikel tot stand, waarin diverse cliënten en zorgverleners in de geboortezorg hun visie geven op diversiteit in gender en geaardheid.
Dieuwke trapt af:
‘Ik onderstreep het statement van de organisatie Roze in Wit* en heb naar aanleiding van een gevolgd symposium, op Instagram aangegeven dat wij als praktijk oog hebben voor diversiteit. Verheugd was ik dan ook dat – kort nadat ik deze scholing volgde – De Verloskundige het thema ‘diversiteit’ had. Maar ook zo teleurgesteld was ik om -nergens iets te lezen over diversiteit in gender en geaardheid. Passend bij onze praktijk-visie probeer ik steeds de verbinding tussen mijn beide beroepen te zoeken. In de zorg naar cliënten en hun partners, maar zeker als verloskundige/consulent seksuele gezondheid NVVS, streef ik ernaar om seksuele gezondheid een meer vanzelfsprekend onderdeel te laten zijn binnen het vak verloskunde. Vandaar dat ik het zo belangrijk vind dat dit onderwerp in De Verloskundige besproken wordt. Juist de toenemende diversiteit binnen onze samenleving verrijkt mijn werk en leven als verloskundige en consulent seksuele gezondheid NVVS. Mijn tip voor andere verloskundigen: heb oog voor diversiteit binnen de zorg door oprechte interesse. Stem je zorg af op specifieke doelgroepen of zorg voor een netwerk van deskundigen op dit gebied. Maak zichtbaar – bijvoorbeeld via Instagram of je website – dat er ruimte is voor diversiteit en inclusiviteit.’
De moeite waarmee we mensen konden vinden voor dit artikel, toont aan hoe gevoelig dit onderwerp voor sommigen nog is. Om dezelfde reden zijn de namen van de geciteerde personen in onderstaande artikelen geanonimiseerd.
Cliënt
‘Wij zijn een koppel, bestaande uit een cisvrouw (cisgender is de benaming voor mensen die zich prettig voelen bij het geslacht dat ze kregen bij geboorte, red.) en een transman. Wij hebben moeten accepteren dat wij biologisch gezien samen geen kinderen kunnen krijgen. Dit is een proces wat je samen doorloopt. Wat wij heel fijn vonden is dat onze verloskundige prettig en positief reageerde toen wij vertelden dat wij met behulp van een spermadonor in verwachting zijn geraakt. Zij gaf ons niet het idee dat dit iets ‘geks’ is en vroeg ons of wij het fijn vinden als dit in ons dossier kwam of niet. Wij vinden het heel prettig dat dit eruit kon worden gelaten, omdat het volgens ons verder ook niet relevant is hoe dit kind biologisch is verwekt. Het is van ons samen; wij zijn de vader en moeder.
Wat wij graag mee willen geven aan andere verloskundigen, is dat het fijn is om behandeld te worden als volwaardige ouder. Ook al is dit biologisch gezien misschien anders.’
Verloskundige in opleiding
‘Dat soort dingen zie je hier niet vaak’, grapte de verloskundige nadat een cliënt op de intake vertelde dat zij biseksueel en polygaam was. Twee dames en een heer zaten tegenover ons en ik voelde de sfeer negatiever worden. Die opmerking viel niet goed. Ik had het graag voor hen opgenomen door te zeggen: ‘Dat valt best mee, ik ben zelf ook biseksueel.’ Maar de gedachte dat de cliënt zich niet meer prettig bij mij zou voelen omdat ik ook op vrouwen val, stopte mij. Dit kan toch anders?’
Cliënt
‘Binnen ons zwangerschapstraject hebben wij geen moeite ervaren om over onze
seksuele geaardheid te spreken. Wel merkten we dat het verloskundig traject en de -informatieverstrekking niet wordt aangepast bij een relatie buiten de standaard man-vrouw-relatie. Dit terwijl het zwangerschaps-traject een heel ander begin kent, vaak via de ‘niet-natuurlijke’ weg met behulp van een donor. Digitale formulieren – die je zeker in deze coronatijd vaak toegestuurd krijgt – zijn ingestoken op de 'standaard'. En twee weken na de aangifte, werd geconstateerd dat ons kind niet onze gedeelde achternaam zou kunnen dragen, omdat we ervoor -hadden gekozen dat ik zwanger zou raken. Daardoor krijgt het kind standaard de naam van de meemoeder, ook al zijn wij getrouwd en dragen wij allebei mijn achternaam. -Niemand heeft ons binnen het traject verteld dat we hier aandacht voor moesten hebben en dat we dit vooraf bij de aangifte via de burgerlijke stand hadden moeten aanvragen.’
Gynaecoloog in opleiding en lid van Roze in Wit
‘In de geboortezorg is toenemend aandacht voor diversiteit; vaak betreft dit culturele diversiteit. Seksuele diversiteit en relatie- en genderdiversiteit komt weinig aan de orde, terwijl het wel om veel mensen gaat. Zo’n negen procent van de populatie is niet cisgender en/of niet heteroseksueel! Deze groep heeft ook specifieke vragen en problemen, bijvoorbeeld rondom erkenning van een kind in een regenbooggezin. Ook kunnen er soms drempels zijn om hulp te (durven) vragen vanwege angst en/of ervaring van onbegrip of discriminatie door hulpverleners. Het vergroten van awareness en kennis hierover bij verloskundig zorgverleners kan veel verschil maken.’
Eerstelijnsverloskundige
‘Ik werk momenteel in een gebied met een overwegend allochtone populatie en ik kies er vaak voor om niet open over mijn geaardheid te zijn. Ik heb ook lange tijd in een gebied gewerkt met een hoger opgeleide Nederlandse populatie. Daar kwam het weleens ter sprake; daar vond ik het makkelijker om er open over te zijn. Ik ben zelf net bevallen en als je kijkt wat er aan informatievoorziening is, dan wordt er meestal van een man-vrouwrelatie uit gegaan. Ook de formulieren in het ziekenhuis zijn gericht op man-vrouwrelaties. De zorgverleners zijn hier in de stad wel gewend om vrouw-vrouwrelaties te begeleiden. Cliënten hebben naar mijn idee ook geen moeite om er open over te zijn. We hebben weleens te maken met samengestelde gezinnen. Bijvoorbeeld een lesbisch stel met een homostel of een alleenstaande zwangere met co-ouderschap met een homostel. Superfijn dat dit mogelijk is in Nederland.’
Cliënt
‘De geboortezorg is over het algemeen nog niet bekend genoeg met gender- en seksediverse zorg. Dit komt niet per se door onwil van de zorgverlener; het komt eerder door gebrek aan kennis. Dit heb ik vooral gemerkt bij dagelijkse eerstelijnszorg. Ik denk ook dat veel andere wensmoeders van hun kinderwens afzien, omdat er zoveel juridische stappen en regels zijn. Zelf heb ik daar ook over gepiekerd. Gelukkig wordt het wettelijk gezien wel steeds beter mogelijk. De beste oplossing voor draagmoeders en wensmoeders of -vaders is een ‘draagmoederregistratie’ in een te ontwikkelen register van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Want eerlijk gezegd, zie ik als wensmoeder een behoorlijke barrière om aan een vriendin te vragen of zij draagmoeder wil zijn voor mij. Het is dan een fijne uitkomst dat er vrouwen zijn buiten mijn sociale netwerk die mij willen helpen met het krijgen van een kind.’
*Roze in Wit
Roze in Wit staat voor meer zichtbaarheid van diversiteit (in seksualiteit, sekse en gender) in de zorg. De stichting is in 2018 opgericht en bestaat uit LHBTI+ artsen (i.o.) en ‘straight allies’. Elke arts die deze diversiteit belangrijk vindt, kan zich aansluiten. De missie is meer acceptatie door middel van zichtbaarheid, het vergroten van kennis en het verbeteren van communicatieve vaardigheden.
Het uiteindelijke doel is meer veiligheid en kwaliteit voor hulpverleners en cliënten/patiënten. Een woordvoerder van Roze in Wit zegt: ‘We hopen dat ook andere hulpverleners zich gaan verenigen en dat we dan samen op kunnen trekken – we zijn met vijf artsen begonnen.’
Verloskundige in opleiding
‘Zelf voel ik mij redelijk vrij om mijn seksuele geaardheid te bespreken met andere verloskundigen. Ik denk dat met name de nieuwe lichtingen verloskundigen een van de meest open, begripvolle soort mensen zijn. Gelukkig maar, want steeds vaker worden er kinderen verwelkomd in regenboogfamilies! Zoals we weten kijkt niet iedereen positief naar relatie- en genderdiversiteit, dus om deze reden zou ik mijn persoonlijke ervaring hiermee niet aan cliënten vertellen. Het is natuurlijk heel vervelend dat je niet eerlijk kunt zijn over wie je bent, maar in dit geval staat het voorop dat de cliënt zich prettig voelt bij jou. Waar zeker verbetering in zou kunnen komen, is de kennis van verloskundigen op dit gebied. Er is meer dan hetero- en homoseksueel. Andere termen zoals panseksueel, cis-/transgender of polyamorie komen ook steeds vaker voor. Mijn tip: wees altijd alert op je woordkeuze. Heb het over ‘je partner’ in plaats van ‘je man’. En vraag onderling eerder ‘heb je een relatie?’ dan ‘heb je een vriend?’. Dit zijn van die dingen die je beter een keer te veel kan doen, dan een keer te weinig!’
Heb je vragen en/of opmerkingen over dit onderwerp? Neem dan contact op met de werkgroep diversiteit, inclusiviteit en anti-discriminatie van de KNOV. Mail naar info@knov.nl of bel 088 888 39 99.
Blijven leren: verdieping in schouderdystocie
Tekst: Manon Louwers, 2021-1
Klinisch verloskundige Bibi de Graaf-Highet maakt jaarlijks een opleidingsplanning. Collega’s kunnen opleidingen aandragen die zij graag willen volgen, Bibi maakt de selectie. Een van haar collega’s opperde de beroepstraining schouderdystocie bij Noorderzicht te volgen. ‘We vinden het leuk om ons te laten inspireren door andere zienswijzen, vanuit het perspectief van fysiologie.’
Bibi: ‘Als klinisch verloskundige krijg je veel trainingen in acute verloskunde en de dagelijkse routine. Het gaat al gauw over pathologie. Dat is ook belangrijk, want een groot deel van ons werk in de kliniek bestaat ook uit pathologie. Maar wij vinden het ook verfrissend en nuttig om geïnspireerd te worden door het fysiologische aspect van een bevalling. Daar sluit deze training goed op aan.
‘HET IS GOED OM DE THEORIE ACHTER JE HANDELINGEN TE KENNEN’
Tijdens de opleiding leer je de standaard handgrepen bij een schouderdystocie. Maar als je meer ervaring opdoet, leer en durf je kritisch te kijken naar het handelen dat je aangeleerd hebt gekregen. De afgelopen jaren is daar ook meer ruimte voor gekomen; om wat minder strikt met de protocollen om te gaan. Tien jaar geleden beviel een vrouw voornamelijk op haar rug in het ziekenhuis, daar kon je niets tegenin brengen. Nu zet ik de barende vrouw geregeld in wisselende houdingen. Je ziet dat dit effectief is, maar het is goed om de theorie erachter te leren en verdieping te krijgen in bekkenfysiologie, afmetingen enzovoorts.
In de training ging Rebekka uitgebreid in op de dynamiek van het bekken. Welke ruimte ontstaat er als de vrouw op handen en knieën komt te zitten? En wat gebeurt er met het bekken als ze in bad bevalt? Het is vooral een bevestiging en dat geeft vertrouwen. Mijn cliënt kan ik nu beter uitleggen waarom ze voor een andere bevalhouding zou kiezen. Daardoor geef ik haar meer autonomie over haar eigen bevalling. Ik merk dat mijn cliënten dat heel prettig vinden. Vaak is er al angst, doordat ze een grote baby verwachten of -diabetes hebben. Ze hebben het gevoel dat ze geen keuze meer hebben in de manier van bevallen. Het is prettig om vrijheid van bewegen te geven en daarin goed te kunnen motiveren waarom dat van belang kan zijn.
‘MIJN CLIËNT KAN IK NU BETER UITLEGGEN WAAROM ZE VOOR EEN ANDERE BEVALHOUDING ZOU KIEZEN’
Doordat ik meer inzicht en verdieping heb gekregen in de anatomie van de bekken, heb ik meer handvatten om de vrouw tijdens haar bevalling te motiveren verschillende houdingen aan te nemen. Geduld blijft een grote factor in de verloskunde en dus zeker ook bij een schouderdystocie.’
Training
Beroepsverdieping schouderdystocie
Inhoud
De werking van het bekken, het voorkomen van -schouderdystocie en de rol van fysiologie
Duur
Eén dag
Locatie
Amersfoort of Usquert
Docent
Rebekka Visser van trainingscentrum Noorderzicht
Cursist
Bibi de Graaf-Highet, klinisch verloskundige bij Isala
Boeken
Tekst: Eline Bosman, 2021-1
Preconception Health and Care: A Life-Course Approach
Het boek ‘Preconception Health and Care’ beschrijft een praktische, multidisciplinaire aanpak die verschillende professionals en medewerkers in de gezondheidszorg ondersteuning biedt. Het boek benadrukt het belang van de bevordering van de gezondheidszorg gedurende het hele leven, de invloed van intergenerationele gezondheid en het concept van de ontwikkelingsstimulans van gezondheid en ziekte in epigenetische processen en embryologie. De auteurs onderzoeken specifieke interventies in vier grote categorieën: levensstijl, infecties, voeding en anticonceptie/zwangerschapsplanning.
Auteur: Jill Shawe, Erica A.P. Steegers, Sarah Verbiest
Uitgever: Springer
ISBN: 978-3-030-31752-2
Prijs: € 76,29
Borstvoeding in Beeld
‘Borstvoeding in beeld’, een boek boordevol heldere en duidelijke illustraties, is samengesteld door vrijwilligers van Borstvoedingorganisatie La Leche League. Het boek laat je zien hoe een borst er van binnen uitziet, hoe een dwarsdoorsnede van een goede hap van een baby aan de borst eruitziet, maar bijvoorbeeld ook welke aanleghoudingen er allemaal zijn. Het geeft je informatie en technieken aan de hand van de illustraties en is een handvat voor iedereen die begeleiding biedt bij het geven van borstvoeding. Het boek gaat niet alleen in op de basiskennis, maar ook op alle mogelijke complexe situaties die bij het geven van borstvoeding een rol kunnen spelen.
Auteur: Borstvoedingorganisatie La Leche League
ISBN: 978-90-801223-9-0
Prijs: € 19,50
Neurology and Pregnancy Pathophysiology and Patient Care
‘Neurology and Pregnancy’ is een uitgebreide handleiding met een optimale werkwijze voor alle specialisten op het gebied van vrouwen met een acute of chronische neurologische aandoening. Het boek gaat in op preconceptiezorg, genetische counseling, zwangerschap bij patiënten met chronische neurologische aandoeningen en acute zwangerschapsgerelateerde neurologische complicaties. Deze onderwerpen zijn onderverdeeld in twee delen. Deel 1 verschaft je kennis over complexe neurofysiologische veranderingen in de zwangerschap en in deel 2 lees je meer over de chronische neurologische aandoeningen tijdens de zwangerschap. Elk hoofdstuk wordt geïllustreerd aan de hand van 1 á 2 cases.